Vier kardinale Deugden

De Stoa leert dat een goed leven voortkomt uit het cultiveren van vier fundamentele deugden: wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheid.
Deze deugden vormen samen het kompas van een rationeel en deugdzaam mens.
Ze helpen ons om helder te denken, juist te handelen, standvastig te blijven en maat te houden – ook in moeilijke tijden.
Voor de stoïcijnen is deugd het enige echte goed, onafhankelijk van rijkdom, status of geluk.
Wie deze vier deugden beoefent, leeft in overeenstemming met de rede en de natuur – het ware doel van het leven.

Wijsheid (phronēsis)

De Stoa leert dat een goed leven voortkomt uit het cultiveren van vier fundamentele deugden: wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheid.
Deze deugden vormen samen het kompas van een rationeel en deugdzaam mens.
Ze helpen ons om helder te denken, juist te handelen, standvastig te blijven en maat te houden – ook in moeilijke tijden.
Voor de stoïcijnen is deugd het enige echte goed, onafhankelijk van rijkdom, status of geluk.
Wie deze vier deugden beoefent, leeft in overeenstemming met de rede en de natuur – het ware doel van het leven.

Stoïcijnse bronnen:

Enchiridion van Epictetus – vooral §1 t/m 5

Meditaties van Marcus Aurelius – boek 4 en 7 (over oordelen en perspectief)

Seneca’s Brieven aan Lucilius, brief 71 (Over ware wijsheid)

Moderne oefening:
Dagelijkse reflectie: “Wat was vandaag werkelijk belangrijk, en wat was ruis?”

Moed (andreia)

Wat is het?

Moed is de kracht om het juiste te doen ondanks angst, pijn, of risico. Niet roekeloosheid, maar vastberadenheid om trouw te blijven aan het goede, ook als dat moeilijk is.

Hoe herken je het?

Een moedig mens verdraagt tegenslag, zegt nee tegen onrecht, en blijft innerlijk stabiel bij verlies of gevaar.

Stoïcijnse bronnen:

Seneca’s Over de standvastigheid van de wijze

Meditaties van Marcus Aurelius – boek 10: "Als het jou overkomt, dan is het deel van de natuur."

Het verhaal van Arria of Porcia Catonis als historische voorbeelden

Moderne oefening:

Kleine stappen door angst heen nemen, zonder te klagen. Spreek rustig waar zwijgen gemakkelijker zou zijn.

Rechtvaardigheid (dikaiosynē)

Wat is het?
Rechtvaardigheid is het handelen vanuit eerlijkheid, integriteit en zorg voor het geheel. Het is de sociale deugd: het goede doen voor anderen, niet uit schuld of status, maar omdat het juist is.

Hoe herken je het?
De rechtvaardige handelt eerlijk, helpt waar nodig, schaadt nooit bewust – zelfs niet als hij/zij ermee zou wegkomen.

Stoïcijnse bronnen:

Marcus Aurelius’ Meditaties – boek 6 en 9: over plicht, gemeenschap, dienstbaarheid

Epictetus’ Discourses – over rol en verantwoordelijkheid als burger

Seneca’s Brieven – brief 95 over menselijkheid en sociale plicht

Moderne oefening:
Vraag je af bij elke beslissing: “Is dit eerlijk, ook als niemand kijkt?”

Matigheid (sōphrosynē)

Wat is het?
Matigheid is het vermogen om maat te houden, je driften te beheersen en niet toe te geven aan overdaad. Het is zelfbeheersing in verlangen, gedrag en spraak.

Hoe herken je het?
De matige mens eet, spreekt, geniet en kiest bewust – niet uit gewoonte of drift, maar uit zelfkennis en innerlijke orde.

Stoïcijnse bronnen:

Epictetus’ Enchiridion, §33: “Wandel zoals iemand die zichzelf onder controle heeft.”

Seneca’s Brieven, brief 20 over eenvoud en levensstijl

Chrysippos (via fragmenten): “Het doel is leven met maat – niets te veel.”

Moderne oefening:
Stel grenzen: in gebruik van je tijd, je telefoon, je woorden – uit vrijheid, niet uit dwang.

Wil je meer over dit onderwerp weten?

⬇️ Klik hieronder om toegang te krijgen tot de bibliotheek